Recenzja: “Przewodnik po teologii” J. I. Packera
J. I. Packer jest teologiem anglikańskim, który wywarł duży wpływ na ruch ewangelikalny w XX wieku. W Polsce jest znany przede wszystkim ze swojej książki Poznawanie Boga wydanej przez Słowo Prawdy w 1989 roku, na świecie także z takich pozycji jak: Fundamentalism and the Word of God oraz Evangelism and the Sovereignty of God. Wpływ Packera przejawia się też w jego działalności jako redaktora poczytnego pisma Christianity Today. Ponadto brał on udział w tworzeniu przekładu Pisma Świętego na język angielski English Standard Version oraz przygotowywaniu powiązanych z nim notatek do studiowania (ESV Study Bible). J. I. Packer przez wiele lat był też wykładowcą teologii systematycznej w Regent College w Vancouver, a dziś katedra teologii tej uczelni jest nazwana jego imieniem.
Teologię Packera wyróżnia jej reformowany charakter. Szczególnie upodobał on sobie pisma purytan i jest uważany za ich znawcę. Nic więc dziwnego, że niedawno wydany po polsku Przewodnik po teologii zdradza znamiona wyraźnie reformowanego podejścia do doktryny chrześcijańskiej. Jednym z tego przejawów są często odwołania do Westminsterskiego wyznania wiary, które pokazują, że Packer utożsamia się z jednoznacznie reformowanym odczytaniem 39 artykułów wiary Kościoła Anglikańskiego. Podkreślone są też przekonania charakterystyczne dla teologii reformowanej, takie jak suwerenność Boża, predestynacja oraz przymierzowy charakter relacji Boga z człowiekiem.
Przewodnik po teologii składa się z dziewięćdziesięciu czterech krótkich rozdziałów, które mają zwykle po dwie lub trzy strony i omawiają poszczególne doktryny chrześcijańskie. Wszystkie doktryny wyjaśnione są w możliwie prosty sposób i niejednokrotnie odniesione w jakiś sposób do życia chrześcijanina. Packer przeplata swój tekst gęsto odnośnikami do fragmentów biblijnych, które potwierdzają jego słowa i zachęcają do dalszego studiowania omawianych zagadnień. Książka podzielona jest też na cztery większe części, które porządkują jej wywód: Bóg objawiony jako Stworzyciel, Bóg objawiony jako Odkupiciel, Bóg objawiony jako Pan łaski oraz Bóg objawiony jako Pan przeznaczenia. Warto odnotować, że tytuły dwóch pierwszych części pokrywają się z tytułami pierwszych ksiąg Institutio religionis christianae Kalwina, chociaż tytuły i struktura pozostałych dwóch części odbiegają od znanego dzieła reformatora. Porządek wykładu Packera jest jednak dobrze znany z podręczników teologii systematycznej: objawienie, teologia właściwa (doktryna Boga), antropologia, chrystologia, soteriologia, eklezjologia i eschatologia.
Podstawową zaletą książki Packera jest jej zwięzłość i prostota. Dwieście trzydzieści stron w małym formacie nie powinno stanowić dużego wyzwania nawet dla młodych lub nienawykłych czytelników. Książka może stanowić idealne wprowadzenie do teologii dla laika, ale też cenne uzupełnienie materiałów katechetycznych dla młodzieży. Myślę jednak, że nawet oczytany teolog odnajdzie w rozważaniach Packera zachętę i cenne myśli. Mnie osobiście zainspirowała jego uwaga, że oddzielanie duszy jako ośrodka myśli i uczuć oraz ducha jako ośrodka relacji z Bogiem może prowadzić do antyintelektualizmu1. Zachęcające były też myśli na temat Bożej Opatrzności:
Doktryna o Opatrzności uczy chrześcijan, że nigdy nie znajdą się w szponach ślepych sił – fortuny, przypadku, szczęścia, losu. Wszystko, co im się przydarza, jest przez Boga zaplanowane, a każde zdarzenie stanowi nowe wezwanie do zaufania, posłuszeństwa i radowania się ze względu na zrozumienie, że wszystko dzieje się dla ich duchowego i wiecznego dobra (Rz 8,28)2.
Wydawcom Przewodnika po teologii – to jest Słowu Prawdy oraz Wydawnictwu CLC – należy się duże uznanie za ofiarowanie polskiemu czytelnikowi takiego skarbu. Tym bardziej, że J. I. Packer jednoznacznie przedstawia doktrynę chrztu dzieci wierzących3, która z oczywistych względów jest sprzeczna z baptystycznym stanowiskiem wydawnictwa Słowo Prawdy. Myślę jednak – i moją opinię podzielali najwyraźniej wydawcy – że teologia Packera ma wiele do zaoferowania także czytelnikowi, który ma odmienne od niego poglądy w kwestii chrztu.
Niestety polskie wydanie nie jest wolne od błędów w tłumaczeniu. Najbardziej rzuciło mi się w oczy miejsce, gdzie Packer nawiązuje do Chalcedońskiego wyznania wiary mówiąc o tym, że Chrystus istnieje w dwóch naturach: bez zmieszania, bez zmiany, bez podzielenia i bez rozłączenia (ang. without mixture, confusion, separation, or division). Niestety tłumacz nie posłużył się przyjętymi w naszym języku terminami, a nawet oddał zmianę jako zamianę, co może być potencjalnie mylące i nie oddawać właściwego sensu tej definicji4. Mimo takich potknięć, przekład jest na ogół czytelny i zrozumiały. Przypisy redakcji są na ogół pomocne, chociaż dziwi definicja reformowanego nurtu protestantyzmu, która obejmuje takie wyznania jak waldensi, baptyści i anabaptyści, ale słowem nie wspomina o głównych przedstawicielach tego nurtu: kościołach ewangelicko-reformowanych i prezbiteriańskich5.
Przewodnik po teologii wypełnia ważną lukę na polskim rynku literatury chrześcijańskiej i oferuje nam przystępne wprowadzenie do teologii pisanej z perspektywy ewangelikalno-reformowanej. Za to należy wyrazić wdzięczność i uznanie tłumaczowi, redakcji oraz wydawcom. Pozostaje mieć nadzieję, że z czasem doczekamy się też jakiejś pełnowymiarowej teologii systematycznej.
Recenzowana książka: J. I. Packer, Przewodnik po teologii. Krótko o najważniejszych prawdach chrześcijaństwa, Warszawa, 2018.
