Barabasz
Barabasz. Człowiek, którego miejsce Jezus zajął na krzyżu. Chociaż wspominają o nim wszystkie cztery Ewangelie, to w gruncie rzeczy niewiele pewnego o nim wiemy. Dlatego pozwólcie, że w tym wpisie trochę pospekuluję. Przede wszystkim: jak się nazywał? U ewangelisty Mateusza znajdziemy następujący ustęp:
A na święto zwykł był namiestnik wypuszczać ludowi jednego więźnia, którego chcieli. I mieli wówczas osławionego więźnia, zwanego Barabasz. Gdy się więc zebrali, rzekł do nich Piłat: Którego chcecie, abym wam wypuścił, Barabasza czy Jezusa, którego zowią Chrystusem?
Mt 27:15–17 Biblia warszawska
Jednak w przekładzie paulistów fragment ten brzmi nieco inaczej — Barabasz nosi imię Jezus:
Z okazji święta namiestnik miał zwyczaj uwalniać jednego więźnia, którego lud wskazał. Mieli wtedy znanego więźnia, zwanego Jezusem Barabaszem. Kiedy się więc zgromadzili, Piłat ich zapytał: “Kogo mam wam uwolnić? Jezusa Barabasza czy Jezusa, zwanego Chrystusem?
Mt 27:15–17 Edycja św. Pawła
Skąd ta różnica? Większość greckich rękopisów Nowego Testamentu ma po prostu Barabasz. Jest jednak pewna grupa manuskryptów, które mówią o Jezusie Barabaszu. Co znajdowało się w oryginalnym tekście Ewangelii? Z jednej strony imię Jezus zachowało się w stosunkowo małej grupie manuskryptów uważanych za mniej wiarygodne od tych, które są tego imienia pozbawione. Ale… wydaje się mało prawdopodobne, żeby kopista umyślnie dodał imię Jezus Barabasz. Bardziej prawdopodobne wydaje się przypadkowe pominięcie tego imienia. Zatem możliwe, że Barabasz naprawdę nazywał się Jezus. Było to zresztą popularne imię męskie w Palestynie z tego okresu.
Z kolei przydomek Barabasz najprawdopodobniej jest zapisanym po grecku aramejskim Bar Abba (בַּר אַבָּא) — Syn Abby1. Słowo Abba oznacza po aramejsku ojca. Być może ojciec Barabasza był znanym rabinem — Barabasz byłby zatem synem znanego ojca2. Jeżeli Barabasz rzeczywiście nazywał się Jezus, to można by powiedzieć, że Jezus Syn Ojca Niebieskiego zajął na krzyżu miejsce Jezusa Syna-Ojca.
Kim był (Jezus?) Barabasz? W kulturze przyjęło się widzieć w nim zbójcę. Jednak Barabasz nie był pospolitym rzezimieszkiem grasującym na drogach. Ewangelista Marek mówi nam:
A pewien człowiek, zwany Barabasz, był wówczas więziony wraz z buntownikami, którzy podczas rozruchów popełnili zabójstwo.
Mk 15:7 Biblia warszawska
Barabasz był najprawdopodobniej więźniem politycznym, który wywołał rozruchy przeciwko Rzymianom. To tłumaczy dlaczego tłum tak chętnie krzyczy: „Uwolnij nam Barabasza!”. Dla pobożnych Żydów wyczekujących Mesjasza, który wyzwoli ich spod panowonia Rzymian, Barabasz-bojownik o wolność musiał być bohaterem. Jan określa Barabasza mianem lestes (λῃστής, zob. J 18:40). Słowo to może oznaczać rozbójnika (np. J 10:1, 8), ale także buntownika walczącego z Rzymianami. Tym samym słowem określeni są dwaj łotrzy ukrzyżowani po prawej i lewej stronie Jezusa (Mt 27:38). To oczywiście tylko spekulacja, ale… czemu Piłat miał już przygotowane trzy krzyże? Może dwaj łotrzy nie byli zbójcami z gościńca, ale towarzyszami Barabasza? Być może Piłat schwytał trzech buntowników i zamierzał ich ukrzyżować, żeby pokazać, jak kończą ci, co zadzierają z Rzymem? Może Jezus zajął na krzyżu miejsce Barabasza, który przemocą starał się przyśpieszyć nadejście Królestwa Bożego?
Przydomek Barabasz — Syn Ojca — prowokuje do jeszcze innej refleksji. Każdy jest synem lub córką jakiegoś ojca. W tym sensie Barabasz to everyman. Człowiek. Syn Ojca Niebieskiego zajął na krzyżu miejsce syna ojca — moje i Twoje — żebyśmy my wszyscy mogli stać się synami i córkami Ojca Niebieskiego. Królestwo Boże przyszło nie dzięki walce zbrojnej Jezusa Barabasza, ale ponieważ Jezus Chrystus zajął jego miejsce na krzyżu.
